Vijesti, 13. mart 2004. 

 

 Eminentni srpski analitičar crkvenih prilika, Mirko Đorđević u Podgorici promovisao svoju novu knjigu

Svetosavlje nema kulturnu vrijednost ali je politički veoma upotrebljivo

 

Podgorica - Jedan od eminentnih srpskih analitičara crkvenih prilika, Mirko Đorđević boravio je proteklih dana u Podgorici radi promovisanja svoje knjige "Srpska konzervativna misao" koju je publikovao Helesinški odbor za ljudska prava u Srbiji.
Tom prilikom Đorđević je najavio i svoju sljedeću knjigu koja će se baviti fenomenom svetosavlja, ali ne na način koji bi se mogao očekivati, jer kako Đorđević objašnjava, svetosavlje najmanje veze ima sa svetim Savom.
- U ovom slučaju se s uma smeće nešto što se ne bi smjelo smetnuti - sveti Sava u XII i XIII vijeku nije bio svetosavac u današnjem smislu te riječi nego bukvalno Evropljanin svoga doba, poput brojnih njegovih savremenika na Zapadu i Istoku. Pod današnjim svetosavljem razumije se jedan vrlo uzak ideološki koncept čije je porijeklo novijeg datuma. Pod svetosavlje se danas svrstava jedan nacionalistički obrazac koji kao kulturni obrazac nema veliku vrijednost, ali je politički veoma upotrebljiv. Sličan kontekst je dat i Njegošu. Njegoš na kulturnoj ljestvici stoji visoko ne samo u kulturi slovenskih naroda već i u kulturi evropskih naroda, što je njegova autentična vrijednost. Ali, i iz Njegoševog djela izvlačene su određene formulacije i pretvarane u političke slogane ili loše kulturne obrasce. To je inače stari problem kako čitati Njegoša i uopšte, velike pisce - kazao je Đorđević za "Vijesti".
Činjenicu da se u posljednje vrijeme crkva ponovo "centralizuje", i da je epicentar crkvene vlasti i djelovanja ne “među pastvom”, nego na samom vrhu njene hijerarhijske ljestvice, Đorđević vidi kao vrlo složen proces.
- U biti crkve je da ona formalno bude centralizovana u administrativnom smislu, ali crkva ne može da počiva na principu moći. Snaga crkve nije u nasilju i centralizaciji, nego u autonomiji ljudske ličnosti. S jedne strane u hrišćanstvu imate personalizam, a s druge imate institucionalizam. Na jednoj strani se osjeća ta tendencija da crkva bude moć. Čak spojena sa državom i da se u okviru nje centralizuje. Pred crkvom i danas kao i u prošlosti stoje dva puta: klerikalizacija društva - kojim se često išlo i koji donosi velike štete društvu i crkvi, a drugi put je permanentna evangelizacija društva što je pravi put hrišćanske crkve ali se njim rjeđe ide - kazao je Đorđević naglašavajući da govori samo u svoje ime, a ne kao dio bilo kakve organizacije.
Na pitanje kako pravoslavlje kao precizan i strogo utvrđen oblik hrišćanske vjere može dozvoliti kanonizovanje Nikolaja Velimirovića, i ko je kompetentan da odredi "dubinu kajanja" potencijalnog sveca ukoliko je kajanja i bilo, Đorđević kaže:
- Kanonizacija Nikolaja Velimirovića urađena je na jedan neobičan način, mimo tradicije naše crkve. U pravoslavnoj tradiciji ne postoji zvanična kanonizacija. Niko nije svetog Savu proglašavao svecem, nego su to vrijeme i tradicija same činile. U slučaju Nikolaja bitna je činjenica da je to izvedeno bez šire i temeljnije rasprave. Niko nikome ne može zabraniti koga će da smatra svetim, ali je trebalo detaljno proučiti njegovu, blago rečeno, kontroverznu ličnost. Jedan od parametara koji se, uslovno rečeno, moraju ispuniti je da se na njegovom grobu zbivaju čuda, da mu je tijelo netruležno itd. U ovoj kanonizaciji ima političkog momenta savremenog trenutka, ali svaku kanonizaciju, osobito u pravoslavlju potvrđuje vrijeme ili je zaboravlja. U crkvi je loše žuriti jer je najmanja crkvena jedinica vremena sto godina. Najveća vrijednost u crkvi je kada se neko pokaje, što je i na skali humanih vrijednosti velika stvar i čin duhovnog herojstva, te zato oko proglašenja svetaca treba biti strpljiv. Moderna crkva će tek u budućnosti dobiti punu moć jer će počivati na slobodnom izboru. Njene vrijednosti će biti čin slobodnog čovjeka i ona neće izgubiti na značaju - zaključio je Đorđević.